Polyamorie wint aan populariteit. Alternatieve relatievormen krijgen steeds meer aandacht, zowel op sociale media als in traditionele media. Toch is het in België nog steeds verboden om met meerdere mensen in het huwelijksbootje te stappen. “Mensen staan steeds meer open voor alternatieve relatievormen, maar het taboe blijft bestaan. Alles rond seksualiteit is taboegevoelig”, vertelt Bert Van Puyenbroeck, klinisch seksuoloog en professor in gezins- en relatietherapie.
Geschreven door Islinde Teurelincx
“Liefde is niet zwart-wit”, aldus Marie* (20). Er is een breed spectrum aan consensuele niet-monogame relatievormen. De bekendste vormen zijn open en polyamoureuze relaties. In een open relatie hebben partners elkaar als prioritaire relatie terwijl ze buiten die prioritaire relatie ook andere seksuele connecties kunnen hebben. Polyamorie gaat verder. Het draait niet enkel om seksuele vrijheid, maar ook om emotionele connecties. Die connecties kunnen uitgroeien tot evenwaardige liefdesrelaties.
Toch bestaan er geen strikte categorieën binnen consensuele niet-monogame relaties. De basis is wel wederzijdse toestemming. Zonder instemming van alle betrokkenen spreken we niet over consensuele niet-monogame relaties, maar over overspel.
Wettelijk kader
Polyamorie is in opmars, maar het is geen nieuw fenomeen. Kunstenares Frieda Kahlo bijvoorbeeld was er heel open over dat ze meerdere relaties had. Monogamie is historisch gezien een sociale constructie. Het is door religie en traditie de norm geworden, maar romantische liefde was niet altijd noodzakelijk monogaam. Vandaag is het de meest dominante relatievorm, wat zich weerspiegelt in de wetgeving.
Hoewel het in België legaal is om met meerdere mensen een relatie te hebben, is het niet mogelijk om die relaties officieel te verbinden. Bigamie, het gelijktijdig gehuwd zijn met meerdere partners, is strafbaar. “Recht en regelgeving spelen een belangrijke rol in de vorming van cultuur. Of iets is toegestaan of niet, bepaalt mee de bereidheid tot acceptatie van de bevolking”, zegt Van Puyenbroeck. Maar de seksuoloog vertelt ook dat volgens onderzoek alternatieve relatievormen steeds vaker voorkomen. “Vier tot vijf procent van de mensen vertelt openlijk dat ze momenteel in een consensuele niet-monogame relatie zitten. Over een hele levensloop is dat zelfs tot vijfentwintig procent.”
Culturele en generationele verschillen
Daarnaast groeit het draagvlak binnen de samenleving. “Ik voel al een groot verschil tussen nu en toen ik jong was in hoe de samenleving kijkt naar alternatieve relatievormen”, vertelt Kristien* (46). “Maar zulke evoluties gaan heel traag. Dat zagen we eerder ook bij het homohuwelijk.” Uit de grote seksenquête van Knack valt dezelfde evolutie op. 65 procent gaf aan geen bezwaar te hebben tegen polyamorie. Vaak wordt aangenomen dat vooral jongeren daar open voor staan, maar Kristien betwist dat: “Ik zou willen zeggen dat de oudere generatie het er moeilijker mee heeft dan de jongeren, toch merk ik bij sommige jongeren ook een terughoudendheid. Ik zou daarom niet zeggen dat het leeftijdsgebonden is, maar eerder cultuurgebonden.” Van Puyenbroeck beaamt dat en geeft aan dat er binnen Generatie Z zowel progressieve jongeren, als conservatieve denkers zijn. “De denkwijze is niet afhankelijk van de generatie, maar eerder van de opvoeding en cultuur”, zegt de seksuoloog.
“Ik voel al een groot verschil tussen nu en toen ik jong was in hoe de samenleving kijkt naar alternatieve relatievormen. Maar zulke evoluties gaan heel traag” – Kristien (46)
Pol (22) ziet monogamie als de enige oprechte vorm van liefde. “Als je liefde verdeelt over meerdere mensen, geef je altijd minder aan je partner. Daardoor zie je je partner minder graag. Ik denk dat liefde met één iemand oprechter en specialer is”, vertelt Pol. Marie herkent die redenering: “Veel mensen gaan ervan uit dat als je meerdere relaties hebt, je niet genoeg hebt aan één iemand. In sommige gevallen klopt dat, maar zelfs dan zou er geen stigma rond mogen hangen.”
Toch zegt Van Puyenbroeck dat de groep jongeren, die enkel geloven in traditionele relatievormen, in de minderheid is. Bij Generatie X blijft die weerstand groter. “Generatie X is terughoudend omdat ze de alternatieve relatievormen niet begrijpen en vaak ook niet willen begrijpen”, aldus Van Puyenbroeck.
“Het zou leuk zijn als ik kon zeggen ‘vandaag voel ik me polyamoureus’” – Marie (20)
Marie vindt net het mooie aan polyamorie dat het niet begrepen moet worden. “Liefde is enorm complex en het is belangrijk dat we het niet in hokjes gaan proberen opdelen. Mensen moeten niet gecategoriseerd worden als ‘zij is polyamoureus en hij niet’, maar er zou een mogelijkheid moeten zijn om te kunnen variëren. Het zou leuk zijn als ik kon zeggen ‘vandaag voel ik me polyamoureus’”, aldus Marie.
Ook Kristien haalt aan dat mensen het graag proberen te begrijpen. “Ik kies heel bewust met wie ik erover praat en met wie niet. Vroeger werd er minder over gesproken, nu willen mensen het benoemen”, zegt Kristien. Volgens Van Puyenbroeck kan die groeiende interesse komen doordat velen zich erin herkennen. Hoewel de meerderheid nog steeds in monogame relaties zit, tonen hoge affairecijfers erop dat veel mensen toch verliefd worden op iemand buiten hun relatie. “Je mag liefde benoemen zoals je wilt, maar het belangrijkste is dat je niemands bezit bent”, besluit Marie.
*Marie en Kristien zijn schuilnamen, omdat de getuigen niet met hun echte naam in het artikel wilden komen. De echte namen zijn wel bekend bij de redactie.