De term ‘safe space’ wordt alsmaar populairder. Toch gebruiken we ze niet op dezelfde manier als toen ze voor het eerst in onze woordenschat verscheen. Als sinds de woelige jaren ‘60 nam ze een belangrijke plaats in binnen het maatschappelijke debat. Een safe space was een veilige plek. Vandaag, echter, wordt ze algauw negatief in de mond genomen. Ouderen verwijten jongeren ervan in een bubbel te leven. Twitteraars opperen de zogeheten ‘zillenials’ en ‘gen-zers’ om terug te kruipen in hun 'safe space-holletje' wanneer ze het niet eens zijn met een controversiële mening. Maar wat is een safe space nu precies en is dat allemaal wel zo slecht?
Wat is een ‘safe space’?
Een safe space is een ruimte waar mensen in een veilige context kunnen samenkomen om vrijuit te spreken en ervaringen te delen. Het is ook een plek voor troost en steun. De ruimte is meestal ingericht voor mensen met gelijkaardige achtergronden of ervaring. Een voorbeeld hiervan is een LGBTQI+-zone waar mensen die tot deze groep behoren kunnen deelnemen aan het gesprek. Ook AA (Anonieme Alcoholisten), de hulpgroep voor mensen met een alcoholverslaving, is een safe space. Zo’n veilige zone kan ook openstaan voor aanhangers, zoals vrienden en familie. Het belangrijke aan de safe space is dat ze een veilige plek is en dat geweld, onbegrip of discriminatie er dus niet thuishoren.
Vanwaar komt het idee?
Hoewel er geen geschreven geschiedenis is van de term of het concept safe space, zien we toch een oorsprong in de jaren ’60. Met verschillende bewegingen in de Verenigde Staten en in het Westen, zoals de vrouwenrechtenbeweging, de ‘gay rights’-beweging en de Afro-Amerikaanse burgerrechtenbeweging, zijn heel wat mensen zich beginnen uitspreken over het onrecht dat ze ervoeren. Omdat dit niet altijd in de publieke sfeer kon, creëerden ze plekken of groepen waarin men vrijuit kon spreken over hun ervaringen.
Bron: Unsplash @David Utt
Waarom hebben we behoefte aan safe spaces?
Veel onrecht in de wereld vloeit voort uit discriminatie op basis van gender, huidskleur en religieuze en sociale achtergrond. In safe spaces is er ruimte voor mensen van een gemarginaliseerde groep om hun verhaal te delen met mensen met gelijkaardige discriminerende ervaringen. Door de individuele verhalen naast elkaar te leggen wordt vaak een grotere, maatschappelijke problematiek blootgelegd. En volgens professor Gender en Diversiteit Karen Celis (Vrije Universiteit Brussel) moet er onderzoek gedaan worden naar zo’n ruimere problematiek. “Een inzicht dat we verworven hebben dankzij safe spaces is dat vrouwen niet verantwoordelijk zijn voor seksuele intimidatie, maar dat de samenleving in haar geheel moet veranderen zodat iedereen zich veilig kan verplaatsen binnen de publieke ruimte”, vertelt Celis.
Negatieve reacties op safe spaces
De laatste tien jaar is de term safe space een transformatie ondergegaan. Een vaak voorkomend vooroordeel ten opzichte van safe spaces is dat er geen ruimte meer bestaat voor discussie. Dit is voornamelijk een gevolg van beslissingen van universiteiten en hogescholen om zich te profileren als een safe space tegen discriminatie. Tegenhangers zullen argumenteren dat opponerende meningen belangrijk zijn om een betere algemene mening te kunnen vormen. Daarom dat heel wat instellingen kiezen voor het woord ‘safer space’, waarmee ze aangeven dat een ruimte nooit volledig veilig kan zijn voor iedereen aanwezig, omdat iedereen verschillende noden, achtergronden en ervaringen heeft.
Moet een campus een safe space zijn?
Op een campus moet er ruimte zijn voor discussie, dat is de algemene consensus bij bijna elke hoger-onderwijsinstelling. Discussiëren en nadenken leiden namelijk tot onderzoek. Maar een campus loopt ook vol van studenten met verschillende achtergronden en ervaringen. Wat een student tegenwoordig verwacht van een campus is dan ook anders dan, bijvoorbeeld, dertig jaar geleden. Een safe space inrichten – in de originele betekenis – kan dus zeker een meerwaarde zijn aan een campus. Het zorgt ervoor dat mensen een plaats hebben waar ze hun ervaringen op een veilige manier kunnen delen. Een perfect voorbeeld hiervan zijn de recente getuigenissen van seksueel grensoverschrijdend gedrag die aan het licht kwamen nadat heel wat studenten eenzelfde ervaring bleken te delen.
Niki Boussemaere