Drie generaties naast elkaar over anticonceptie
Alle generaties komen in contact met anticonceptie. Toch lijkt een gesprek daarover aangaan makkelijker met jongere generaties dan met oudere. In de jaren 60 ontketende de uitvinding van de pil mee de emancipatie van de vrouw. Toen werd die pil nog discreet verpakt voor die over de toonbank van de apotheker ging. De tijdsgeest was toen nog niet rijp om openlijk over anticonceptie te praten. Vandaag kan dat wel. Drie generaties van vrouwen staan hier naast elkaar en delen hun ervaringen en visie op anticonceptiemiddelen.
Geschreven door Hanne Smet
Hannah – 23 jaar – Gen Z
Greet – 51 jaar – Generatie X
Irène – 81 jaar – Babyboomer
Welke anticonceptiemiddelen heb je zelf gebruikt, en waarom koos je daarvoor?
Ik begon met de pil op advies van mijn dermatoloog, omdat die zou helpen tegen puistjes. Die heb ik zes maanden genomen, maar door die pil heb ik een trombose gekregen in mijn volledige been en mijn longen. Sindsdien mag ik geen anticonceptie met oestrogeen meer nemen. Daarom stapte ik over op de minipil, een pil zonder oestrogeen. En uiteindelijk koos ik voor een spiraal, die ik nu al drie jaar heb.
Hoe werd er in jouw omgeving als jongvolwassene over anticonceptie gesproken?
Heel open. Op school kwam anticonceptie aan bod in de lessen natuurwetenschappen. Op de Chiro hebben we zelfs eens een spel gedaan rond seks en seksualiteit. Ik weet van mijn vrienden wie welke vorm van anticonceptie gebruikt. En met mijn ouders kan ik daar ook open over praten. Het was geen gesprek aan de eettafel, maar ik kon wel alles aan hen vragen. Vandaag wordt er, denk ik, nog opener over anticonceptie gepraat. Nu is het heel normaal om daarover dingen op sociale media te gooien, terwijl dat enkele jaren geleden nog niet gebeurde.
Wie vind je dat de meeste verantwoordelijkheid zou moeten dragen voor anticonceptie: de man, de vrouw, of beiden?
Beiden, want zwanger worden doe je samen. Als je als vrouw niet zwanger wil worden, moet je je bewust zijn van het risico en misschien anticonceptie nemen als je daar open voor staat en dat kunt. Maar als man ben je even verantwoordelijk om ervoor te zorgen dat er anticonceptie is genomen of moet je zelf voor een condoom zorgen. Ik denk dat die verantwoordelijkheid nu nog veel meer bij de vrouw ligt.
Hoe kijk je naar de verdeling van kosten voor anticonceptie? Zou dat vooral de verantwoordelijkheid van het individu moeten zijn, de overheid of bijvoorbeeld je ziekteverzekering?
De meeste vormen van anticonceptie zijn nu gratis tot je 25 jaar, zoals bepaalde pillen en de spiraal. Ik vind het zeker goed dat het gratis is op jongere leeftijd want dat maakt het veel laagdrempeliger om het te gebruiken. Maar ik vind het raar dat condooms niet gratis zijn. Terwijl dat het anticonceptiemiddel is dat het minst schadelijk is voor je lichaam. Dat legt weer de verantwoordelijkheid bij de vrouw, want voor hen is het gratis, terwijl een man die een condoom zou gebruiken, daarvoor wel moet betalen. Ik vind eigenlijk dat dat allemaal terugbetaald zou moeten worden door de ziekteverzekering of de overheid.
Hoe kijk je naar de ontwikkeling van anticonceptie voor mannen, zoals de pil voor mannen?
Een goede ontwikkeling, want het verdeelt de verantwoordelijkheid een beetje meer. Ik zou wel, als ik niet een relatie zit, die verantwoordelijkheid niet graag alleen bij de man leggen. Je kunt uiteindelijk niet controleren of die effectief zijn mannenpil heeft genomen. En als die dat niet heeft gedaan, zit jij als vrouw met de problemen. Ik denk ook niet dat veel mannen daar happig op zijn om een mannenpil te nemen. Dat is niet ‘cool’. Dat zit nog niet genoeg ingewerkt in de maatschappij. Ik vind het dus een goede ontwikkeling, maar het zal wel nog lang duren voor het effectief is ingewerkt.
Hoe denk je over de bijwerkingen van hormonale anticonceptie, zoals de pil? Worden die volgens jou serieus genoeg genomen?
Totaal niet. Ze stellen de pil en andere hormonale anticonceptiemiddelen heel rooskleurig voor, maar zeggen bijzonder weinig over de gigantische impact die de pil heeft op je lichaam. Ik heb zelf dus ook een trombose gehad. Na onderzoek is gebleken dat dat effectief door mijn pil was. Dat is een bijwerking waar ik zelf geen weet van had, dus ik viel volledig uit de lucht. Sindsdien mag ik geen anticonceptie meer nemen met oestrogeen. Die negatieve kanten worden, jammer genoeg, zwaar onderbelicht en niet ernstig genoeg genomen.
Jongeren (Gen Z) gebruiken steeds minder condooms en de pil. Hoe komt dat, denk je? Wat vind jij daarvan?
Ik denk dat daar verschillende redenen voor zijn. Eentje is gemak. Ik ken meerdere mensen die voor een spiraal gaan. Dat is even pijnlijk, maar als die spiraal goed zit, heb je wel vijf jaar een redelijk zorgeloos leven. Een tweede reden is de toegankelijkheid van de morning-afterpil en abortus. Allemaal heel legaal in België. Er zijn plaatsen waar je het gratis of heel goedkoop kan laten doen. Hoewel ik er voorstander van ben, maakt dat het ook zo toegankelijk dat mensen onvoorzichtiger worden met bescherming. Ook onwetendheid kan een factor zijn. Maar ik heb zelf redelijk uitgebreid over anticonceptie geleerd op school.
Ik vind het goed dat meer jongeren dan een spiraal gebruiken, maar een spiraal is niet je eerste anticonceptiemiddel. Je begint met de pil of de condoom. Dus dan vrees ik een beetje dat veel jongeren seks hebben zonder bescherming.
Welke anticonceptiemiddelen heb je zelf gebruikt, en waarom koos je daarvoor?
Ik nam vijf jaar lang de pil. Dat raadde de huisarts mij aan want eind jaren 90 was dat de meest gebruikte anticonceptiemethode. Er was toen nog geen sprake van spiraaltjes of de prikpil. Daarna heb ik geen anticonceptie meer gebruikt. Dan rekende ik dat uit en had ik vanaf de eisprong geen seks meer. Dat is wel spannend soms hé (lacht).
Hoe werd er in jouw omgeving als jongvolwassene over anticonceptie gesproken?
Bijna niet. Dat was nog vrij taboe. Ik kom uit een christelijk gezin waar het de gang van zaken was dat er niet over gepraat werd. Dat was in alle katholieke huishoudens zo volgens mij.
Ik heb eens een leeg doosje condooms gevonden in de kleerkast, maar mijn ouders hebben nooit gezegd: “Wij hebben dat genomen, dus ga maar naar de dokter en vraag hetzelfde.”. Mijn mama zei wel dat als ik betrekkingen ging hebben met mijn vriend, ik naar de huisarts moest gaan om anticonceptie te vragen. Met mijn vrienden sprak ik daar niet over en in de media werd er, denk ik, vrij weinig over anticonceptie gepraat. Ik kan mij niet herinneren dat ik daarover iets in de krant of op televisie heb gezien. Op school heb ik wel over seks geleerd in het zesde leerjaar en eerste en tweede middelbaar. Met een tekening van een jongen, meisje, vrouw en man, en de verschillen daartussen. We leerden dan over de menstruatie, de conceptie, enzovoort. Maar ik kan mij niet herinneren dat ik, in de jaren 80, op school leerde over anticonceptie.
Wie vind je dat de meeste verantwoordelijkheid zou moeten dragen voor anticonceptie: de man, de vrouw, of beide?
Beiden. Als je seks hebt, ben je allebei verantwoordelijk. Je kiest dan alle twee voor een kind of alle twee niet voor een kind. Nu vind ik dat die verantwoordelijkheid niet gelijk verdeeld is. Het valt vooral op de vrouw, of toch voor drie vierde, denk ik.
Hoe kijk je naar de verdeling van kosten voor anticonceptie? Zou dat vooral de verantwoordelijkheid van het individu moeten zijn, de overheid of bijvoorbeeld je ziekteverzekering?
Ik vind dat de overheid dat grotendeels zou moeten financieren. Niet enkel het individu moet verantwoordelijk zijn voor anticonceptie, want het gebruik van anticonceptie heeft ook een invloed op de maatschappij. Als er te veel kinderen zijn, omdat de vrouw altijd zelf moet instaan voor anticonceptie, dan draagt de maatschappij daar ook de lasten van. Want veel kinderen betekenen ook veel kosten.
Hoe kijk je naar de ontwikkeling van anticonceptie voor mannen, zoals de pil voor mannen?
Het lijkt mij een goed idee om elke vijf jaar af te wisselen. Dat eerst de man vijf jaar anticonceptie neemt en dan de vrouw vijf jaar. En beginnen met de man want wij hebben al die jaren al alles moeten doen (lacht). Als ik nu zou kunnen kiezen, zou mijn man nu beginnen. Ik weet niet of elke man daarvoor openstaat, maar die van mij zou dat doen, hoor.
Hoe denk je over de bijwerkingen van hormonale anticonceptie, zoals de pil? Worden die volgens jou serieus genoeg genomen?
Ik had van de pil regelmatig als bijwerking zware hoofdpijn, prikkelbaarheid en gewichtstoename. Vijf kilo was ik bijgekomen. Maar mijn huisarts nam dit niet serieus. Ik ben wel twee keer veranderd van pil, maar toen ik zei dat ik veel last had, zei mijn huisarts: “Ik ga hier niet elke keer een andere pil voorschrijven.” En dan ben ik die blijven nemen. Ook al was je niet tevreden en was dat niet goed genoeg volgens jouw bevindingen, je moest daar maar mee verder. Wij ondergingen veel in de jaren 80 en 90. Gewoon aanvaarden. Dat was zowat het punt als je klachten had.
Jongeren (Gen Z) gebruiken steeds minder condooms en de pil. Hoe komt dat, denk je? Wat vind jij daarvan?
Ik denk dat dat komt omdat de pil vaak klachten geeft en jongeren nu mondiger zijn en daarover sneller zullen praten met hun huisarts. Van condooms wist ik niet dat ze die minder gebruiken, maar er zijn toch nog steeds soa’s? Die gaan toch niet weg? Hoe je dat moet oplossen, weet ik niet, als ze geen condoom zouden gebruiken. Misschien denken ze dat een spiraaltje genoeg is.
Welke anticonceptiemiddelen heb je zelf gebruikt, en waarom koos je daarvoor?
Toen ik samen ging wonen met mijn man op mijn 21e ben ik de pil beginnen te nemen. Die heb ik drie jaar lang gebruikt. We woonden toen in een klein huisje, met maar één kamer en een zolder. Het toilet was buiten, met zo’n hartje in een houten deur. In dat huis wilde ik geen kinderen krijgen. De huisarts heeft dan de pil voorgeschreven. Ik weet niet of elke vrouw dat voorschrift zomaar kreeg. Ik moest hem dan wel uitleggen dat ik toen geen kinderen wilde omdat we in zo’n klein huisje woonden.
Hoe werd er in jouw omgeving als jongvolwassene over anticonceptie gesproken?
Totaal niet. Toen ik jong was, in de jaren 60, bestond de pil nog niet lang. En je wilde ook niet dat mensen wisten dat je de pil nam. Als je naar de apotheek ging om de pil, vroeg je om dat te verpakken. Er werd niet veel over gesproken. Ons gezin was katholiek, maar religie speelde daarin geen rol bij ons. Mijn ouders hebben er nooit over gepraat omdat dat gewoon niet werd gedaan. Op school zagen we ook niets van seksuele opvoeding. Als je iets wilde weten, kon je bij de apotheker een boekje halen met wat uitleg erin. Daar stonden dan tekeningen in: hoe je seks moest hebben, hoe je borstvoeding moest geven, enzovoort. Ik denk niet dat daar iets in stond over condooms of de pil. Dat de pil bestond, wist ik, denk ik, van de huisarts of ik had het ergens gehoord. Maar wij kregen dus helemaal niets van informatie. Je moest dat allemaal zelf ontdekken.
Ik denk niet dat ik al met iemand over anticonceptie heb gepraat buiten mijn man. Wij hebben geen dochters, hé. Ik vind het wel oké om er met jou over te praten, vrouwen onder elkaar. Iemand die ik niet ken, zou ik het niet toevertrouwen.
Wie vind je dat de meeste verantwoordelijkheid zou moeten dragen voor anticonceptie: de man, de vrouw, of beide?
Ik vind dat de man en de vrouw even veel verantwoordelijkheid moeten dragen. Als je in verwachting bent, is het van alle twee hé. Maar toen ik jong was, was het wel vooral de verantwoordelijkheid van de vrouw.
Hoe kijk je naar de verdeling van kosten voor anticonceptie? Zou dat vooral de verantwoordelijkheid van het individu moeten zijn, de overheid of bijvoorbeeld je ziekteverzekering?
Door de man en de vrouw. Niet de overheid, denk ik. Ik vind het wel goed dat meer mensen anticonceptie gebruiken, want de jeugd begint er veel vroeger aan dan in onze tijd.
Hoe kijk je naar de ontwikkeling van anticonceptie voor mannen, zoals de pil voor mannen?
Bestaat dat, een pil voor mannen? Dat wist ik nog niet. Ik leer nog altijd bij (lacht). En gaan die mannen dat dan nemen? Dat is het probleem hé. Want meestal is het de vrouw, bijna nooit de man. Het komt bijna altijd op de vrouw haar hoofd terecht. Ik vind het wel een goede ontwikkeling. Het moet niet altijd dezelfde zijn hé.
Hoe denk je over de bijwerkingen van hormonale anticonceptie, zoals de pil? Worden die volgens jou serieus genoeg genomen?
Ik heb zelf geen bijwerkingen van de pil gehad, maar de dokter heeft ook niet gezegd dat dat mogelijk was. Ik heb geen informatie gekregen over mogelijke bijwerkingen. Ik wist ook niet dat er bijwerkingen waren? Maar als je niet in verwachting wilde geraken, dan was de enige optie die je kreeg. Ik denk niet dat condooms toen een optie waren.
Jongeren (Gen Z) gebruiken steeds minder condooms en de pil. Hoe komt dat, denk je? Wat vind jij daarvan?
Ze zullen weten wanneer ze hun regels krijgen en wanneer niet hé. Dan weet je toch of je zwanger kan worden. Ik heb daar niet echt een mening over. Ze moeten zelf met hun partner uitmaken of ze anticonceptie gebruiken. Het is wat ze zelf willen. In onze tijd bleef je met één partner. Maar nu hebben mensen al veel partners gehad voor ze gaan samenwonen of trouwen. Ik vind het beter dat de jeugd vroeger seks heeft en dat we erover praten. Als je je partner kiest, vind ik dat het karakter ook heel belangrijk is. Als je dan anticonceptie gebruikt, kan je altijd nog kiezen of je bij die persoon wil blijven en wil trouwen. Maar trouwen doen ze tegenwoordig toch niet meer (lacht).